مکتب نگارگری هرات

دانلود کتاب مکتب نگارگری هرات

خواندن کتاب مکتب نگارگری هرات به پژوهشگران تاریخ هنر ایران اسلامی و باستان شناسان دوره اسلامی پیشنهاد می شود.

یکی از ادوار درخشان تاریخ ایران پس از حمله اعراب به این کشور، که به پایه گذاری حکومتی ملّی و منسجم انجامید، حکومت صفویه بوده است. ایران در دوران حکومت این خاندان، یکی از درخشان ترین ادوار خود را در زمینه های مختلف، از جمله هنر طی کرد. نگارگری به عنوان شاخه ای از هنرهای تجسمی در این دوران به اوج پیشرفت و ترقی خود رسید و این در حالی بود که این هنر در دوران تیموری و به ویژه در مکتب هرات تیموری، دوران درخشانی را تجربه کرده بود.

خلاصه کتاب

مکتب نگارگری هرات، از یک تناقض تاریخی به وجود آمد؛ یعنی کین‌ خواهی و سخت‌ کشی تیمور در عرصه سیاست، و خودباختگی او در عرصه هنر. او از یک سو، آخرین توشه زندگی مردم را با نامردمی تاراج کرد و از سوی دیگر دعوی حمایت از هنرمندان و هنرورزان را داشت. تیمور با این دو سیاست چپاول مردم و تاراج هنرمندان مناطق مختلف و گردآوری آن‌ها در سمرقند محیطی را پدید آورد که در آن بنیه مالی قومی با نیروی انسانی کارآمد درهم آمیخت و پس از مرگ او عرصه‌ای از کوشندگی‌های هنری را فراز آورد که مکتب هرات نتیجه جدایی‌ناپذیر آن بود.

در مکتب هرات دو هویت فرهنگی تاجیک و ترک (ایرانی و تورانی) درهم می‌آمیزد و در آداب نگارگری تحولی برمی انگیزد. دو فرهنگ مغولی و اسلامی در کنار هم قرار می گیرد و نظم و سامان تازه‌ای برقرار می کند که در آن نه تفرقه‌ای در وحدت زیبایی‌ شناسی هنری پدید می آید و نه رخنه‌ای در ایمان مذهبی و نیز مواریث دو ساحت متفاوت هنر ایرانی و چینی در هم ترکیب می شود و تجدید قوایی برای هنر ایران به ارمغان می‌آورد.

در کتاب حاضر مکتب نگارگری هرات بررسی شده است. نگارنده نخست به ارزیابی مرحله پیشین مکتب هرات در روزگار شاهرخ و با سینقرمیرزا می پردازد و سپس مرحله پسین مکتب هرات را برمی کاود که این مرحله را می توان عهد بلوغ یا دوره مترقی مکتب هرات نام نهاد. در بخشی از کتاب نیز دو هنرمند برجسته این مکتب استاد محمد سیاه‌قلم و استاد کمال‌الدین بهزاد معرفی شده‌اند.

بخشی از متن کتاب

کانون هنری بایسنقر در هرات به ‌نام دارالصنایع کتاب سازی معروف بود و کتاب‌های پدیدآمده در دوره بایسنقری شامل نفیس‌ترین مینیاتورها و استادانه‌ترین خوشنویسی‌ها هستند که به زیبایی تمام صحافی و جلدآرایی گشته‌اند. سبک هراتی ویژگی خود را داشت. یکی از ویژگی های آن ، وجود عناصر شرق دور بود که احتمالاً ازمبادلهء سفیر میان ایران و چین ناشی می‌شد. مشهور است که هنرمندان هرات همراه هیئتهای سیاسی به خانبالق (پکن) آمد و شد داشته‌اند ؛ یکی از آنان ، به نام غیاث الدین نقاش ، که بایسنقر او را برگزیده بود ، بعدها شرح سفر خود را نوشت که این شرح در تاریخ حافظ ابرو آمده‌ است.

منتهی این عناصر چینی در دست هنرمند ایرانی رنگ و بوی ایرانی می گیرد به طوری که مکتب هرات را رهایی هنر نگارگری ایرانی از بند چینی مآبیِ دورۀ تبریزِ اول (دورۀ ایلخانان مغول) می دانند. بازیل گری در بررسی ویژگیهای سبک هراتی ، اهمیت خاصی به تأثیر متقابل تصاویر بر یکدیگر می‌دهد که با اشارات معنی‌دار جان گرفته‌اند. او خاطرنشان می‌کند که این سَرزندگی و تحرک ، کاملاً مغایر با خشکی و بی روحی چهره‌ها در نگارگری‌های مکتب جلایری است.

همچنین ، صحنه‌ها با قرارگرفتن خط افق در نزدیک لبۀ بالایی ، عمق بیشتری یافته‌اند. زمینه‌های فیروزه‌ای متمایل به آبی و سبز، رنگهای عمده در این نگارگری‌ها هستند. از دیگر خصوصیات منحصر به فرد مکتب هرات می توان به ترکیب بندی های متقارن و غیر متقارن ، واقع گرایی در ترسیم گل و گیاه ، تنوع رنگ در قلمگیری ، غالب بودن رنگ آبی در کل تصویر، ریزه کاری در معماری ، مهارت در ترسیم طراحی اندام ، تراکم در مرکز صحنه ، نمایش چند زمانی ، استفاده از ترکیب بندی دایره اشاره کرد.

نقد کتاب مکتب نگارگری هرات

مکتب نگارگری هرات در زمان زمامداری شاهرخ در هرات پایه‌ گذاری شد و در دوره سلطان حسین بایقرا پیشرفت زیادی کرد. اما رشد آن در سال ۱۵۰۷ میلادی با حمله ازبک‌ها متوقف شد. سنت کارگاهی که رهاورد ورود ایلخانان به ایران بود در این دوران نیز تداوم یافت و کارگاه بایسنقر میرزا و سپس کارگاه سلطان حسین بایقرا مرکز فعالیت هنرمندان مکتب هرات گردید.

تعداد بازدید: 753 بار

عنوان کتاب: مکتب نگارگری هرات

نویسنده: یعقوب آژند

تعداد صفحات کتاب: 480 صفحه

زبان کتاب: فارسی

حجم فایل: 26.2 مگابایت

نوع فایل: PDF (RAR)

منبع: شهرکتاب