فیه ما فیه

دانلود کتاب فیه ما فیه

فیه ما فیه مجموعۀ مقالات و تقریرات مولاناست که به تدریج به دست بهاء الدین یا دیگر مریدان تحریر شده و از نظر مولانا گذشته است.

مرحوم استاد بدیع الزمان فروزانفر با مقایسه چندین نسخ خطی در سال 1330 تصحیح این کتاب را بپایان رساند و استاد ارجمند دکترحسین محی الدین الهی قمشه ای سالها بعد، قسمت هائی از کتاب فیه مافیه را انتخاب و براساس موضوعات مختلف طبقه بندی نموده و بر هر موضوع شرحی توسط استاد داده شده است که این مجموعه در کتابی بنام گزیده فیه و مافیه متشر شده است.

خلاصه کتاب

فیه ما فیه یا مقالات مولانا، کتابی است به نثر فارسی اثر «مولانا جلال الدین محمد بلخی» با موضوع نقد و تفسیر عرفانی و شامل یادداشت هایی است که در طول سی سال از سخنان مولانا در مجالس فراهم آمده است. این سخنان توسط مریدان مولانا نوشته می شده است. نثر این کتاب ساده و روان است و درون مایه ای از مطالب عرفانی دینی و اخلاقی دارد. در اصل این کتاب درسگفتار مولانا بوده است. سه اثر منثور مولوی فیه مافیه، مکتوبات (مکاتیب نیز گفته می شده) و مجالس سبعه هستند. اما از میان این سه اثر منثور، مکتوبات تنها اثری است که به قلم خود مولوی است.

«فیه مافیه» و «مجالس»، گفته ها و آموزه هایی است که مولانا بیان می کرده و پیروان آن را می نوشتند. فیه ما فیه ، کتابی است که تدوین آن بعد از وفات مولوی انجام گرفته و طبعا نامی هم که بر آن نهاده شده است از مولوی نیست. از همین رو در نسخه های قدیم گاه آن را الاسرار الجلالیه و گاه فیه مافیه خوانده اند. در ظهریه برخی از نسخه های خطی ابیاتی نوشته اند که در آن ها فیه مافیه به کار رفته است.

بخشی از کتاب

در عالم خدا هیچ چیز صعب تر از تحمل محال نیست مثلاً تو کتابی خوانده باشی و تصحیح و درست و معرب کرده یکی پهلوی تو نشسته است و آن کتاب را کژ می خواند هیچ توانی آن را تحمل کردن؟ ممکن نیست و اگر آن را نخوانده باشی تو را تفاوت نکند، محال مجاهده عظیم است. اکنون انبیاء و اولیا خود را مجاهده نمی دهند. اول مجاهده که در طلب داشتند قتل نفس و ترک مرادها و شهوات و آن جهاد اکبر است و چون واصل شدند و رسیدند و در مقام امن مقیم شدند بریشان کژ و راست کشف شد.

راست را از کژ می دانند و می بینند، باز در مجاهده ای عظیمند زیرا این خلق را همه افعال کژست و ایشان می بینند و تحمل می کنند که اگر نکنند و بگویند و کژی ایشان را بیان کنند یک شخص پیش ایشان ایست نکند و کس سلام مسلمانی بریشان ندهد. الاّ حق تعالی ایشان را سعتی و حوصله عظیم بزرگ داده است که تحمل می کنند. از صد کژی یک کژی را می گویند تا او را دشوار نیاید و باقی کژی هاش را می پوشانند، بلک مدحش می کنند که آن کژت راست است تا به تدریج این کژی ها را یک یک ازو دفع می کنند.

همچنانک معلم کودکی را خط آموزد، چون به نظر رسد، کودک سطر می نویسد و به معلم می نماید. پیش معلم، آن همه کژست و بد. با وی به طریق صنعت و مدارا میگوید که جمله نیکی است و نیکو نبشتی، احسنت! احسنت! الاّ این یک حرف را بد نبشتی، چنین می باید و آن یک حرف هم بد نبشتی. چند حرفی را از آن سطر بد می گوید و به وی می نماید که چنین می باید نبشتن و باقی را تحسین می گوید تا دل او نرمد و ضعف او با آن تحسین قوت می‌گیرد و همچنان به تدریج تعلیم می‌کند و مدد می ‌یابد.

بخش دیگری از کتاب

هرعلمی که آن به تحصیل و کسب در دنیا حاصل شود، آن علم ابدان  است. و آن علم که بعد از مرگ حاصل شود، آن علم ادیان است. البته انسانهایی هستند که این علم را قبل از مرگ در می یابند . دانستن علم، انالحق علم ابدانست، انالحق شدن، علم ادیانست. نور و چراغ و آتش را دیدن علم ابدان است، سوختن در آتش یا در نور چراغ علم ادیان است. هرچه آن دید است علم ادیان است، هرچه دانش است علم ابدان است.

می گویی محقق دید است و دیدن است، باقی علم ها علم خیال است.؛ هرچه عالم خیال است، پردۀ ظلمت است و هرچه عالم حقایق است پرده های نور است. اما میان پرده های ظلمت که خیال است، هیچ فرق نتوان کردن و در نظر آوردن از غایت لطف، با وجود چنین فرق شگرف و ژرف در حقایق نیز نتوان آن فرق فهم کردن.

حکایتی از فیه ما فیه

سوال کرد که از نماز فاضلتر چه باشد. یک جواب آنکه گفتیم جان نماز به از نماز، مع تقریره. جواب دوم که ایمان به از نماز است، زیرا نماز پنج وقت فریضه است و ایمان پیوسته، و نماز به عذری ساقط شود و رخصت تأخیر باشد. و تفضیلی دیگر هست ایمان را بر نماز که ایمان به هیچ عذری ساقط نشود و رخصت تأخیر نباشد و ایمان بی نماز منفعت کند، و نماز بی ایمان منفعت نکند_ همچون نماز منافقان. و نماز در هر دینی نوع دیگر است، و ایمان به هیچ دینی تبدیل نگیرد؛ احوال او و قبلهء او و غیره متبدل نگردد.

و فرق های دیگر هست، به قدر جذب مستمع ظاهر شود. مستمع همچون آرد است پیش خمیر کننده؛ کلام همچون آب است در آرد: آن قدر آب ریزد که صلاح اوست. حکایت می آورند که حق تعالی می فرماید که ای بنده ی من، حاجت تو را در حالت دعا و ناله زود برآوردمی، اما در اجابت جهت آن تاخیر می افتد تا بسیار بنالی که آواز و ناله ی تو مرا خوش می آید. مثلا، دو گدا بر در شخصی آمدند؛ یکی مطلوب و محبوب است و آن دیگر عظیم مبغوض است. خداوند خانه گوید به غلام که زود، بی تاخیر، به آن مبغوض نان پاره بده تا از در ما زود آواره شود؛ و آن دیگر را که محبوب است وعده دهد که هنوز نان نپخته اند، صبر کن تا نان برسد.

خلقان صد هزار بار دیده اند که عزم و تدبیر ایشان پیش نرفت . الا حق تعالی نسیانی بر ایشان می گمارد ان جمله فراموش میکنند و تابع اندیشه و اختیار خود می گردند. ابراهیم ادهم روزی را برای صید اهو رفت و خدا با اهو او را صید کرد تدبیر چه بود و تقدیر چه شد . خدا هر چه خواهد ان شود . پایه توکل نیز این است. ما فکر میکنیم که همه کار را خودمان انجام میدهیم در صورتیکه ان نقاش ماهر . ان پادشاه جهانیان خود بارها رسم میکند و پاک میکند و ما چون طفل خود را محور میدانیم اما مایی نیست. همه اوست و جز او نیست.

کتاب های پیشنهادی

• حکمت ها و اسرار نماز
• ایمان به خدا
• سبک شناسی نثر
• تربیت احساسات
• نقد آزادی اراده انسان در مثنوی معنوی

تعداد بازدید: 12,844 بار