هستی شناسی عرفانی اهل حق

دانلود کتاب هستی شناسی عرفانی اهل حق

کتاب هستی شناسی عرفانی اهل حق اثریست از فاطمه محمدی عسکرآبادی که در آن سیر بیان مطالب را مطابق با نظام و ساختار مباحث عرفان نظری پیش برده است.

خلاصه کتاب

کتاب هستی شناسی عرفانی اهل حق، در هشت فصل، تدوین شده است. در فصل اول، پس از معرفی مختصر عرفان اسلامی و مراتب دستیابی به معرفت، سعی شده است که ضمن ارائه دیدگاه های مختلف در تعریف آیین اهل حق، به تعریفی نسبتا جامع از این مکتب فکری دست یابیم. فصل دوم به توحید و اندیشه وحدت وجود و تمثیل های مرتبط با آن از منظر عرفان اسلامی و آیین اهل حق اختصاص یافته است. سومین فصل درباره مفهوم ظهور و تجلی در متون عرفان اسلامی و چگونگی بیان این مفهوم و اصطلاحات ویژه آن در متون اهل حق است.

در فصل چهارم به مبحث حرکت حتی و علت آفرینش از منظر عارفان مسلمان و بزرگان آیین اهل حق پرداخته شده است. فصل پنجم در باب مقام ذات و یا غیب الغيب است که در متون اهل حق از آن به «یا» و «گس زان» تعبیر می شود که مقام لاتعين و ورای ادارکات حسی است. در ششمین فصل به تبیین مراتب ظهور و تجلی حق تعالی در قوس نزول، موسوم به حضرات خمس، پرداخته و ضمن روشن ساختن خصوصیات هریک از این حضرات و یا تعينات در عرفان نظری، مشابه همان مفهوم در آیین اهل حق را مشخص کرده و به مقایسه و بررسی آنها پرداخته شده است.

فصل هفتم کتاب هستی شناسی عرفانی اهل حق به انسان کامل و خصوصیات آن همچون: «گون جامع بودن»، «مظهريت»، «نخستین تجلی بودن» و … در عرفان اسلامی و آیین اهل حق اختصاص یافته و نشان داده شده که انسان کامل در هر دوی این مکاتب فکری، دارای جایگاهی ویژه و برجسته و ظهور عینی و آینه تمام نمای ذات و صفات الهی است. فصل آخر، به «ظهورات و بروزات گمل» و یا «ظهورات متوالی انسان کامل»، اختصاص یافته و نشان داده شده است که از دیدگاه عارفان مسلمان و بزرگان اهل حق، حقیقت وجودی انسان کامل در اعصار مختلف، به صثور گوناگون، ظهور می یابند.

بخشی از متن کتاب

تعبیر از فرشتگان به «اخی» که در ابیات مذکور آمده، بر اساس روایاتی از حضرت رسول اکرم (ص) است که در آن، جبرئیل را اخی يعنی برادر خود نامیده اند. از آن جمله در مستدرک الوسائل آمده است: «قال رسول الله صلى الله عليه و آله أخبرني أخي جبرئیل…». در بحار الانوار نیز روایتی دیگر از حضرت رسول (ص) ذکر شده که از جبرئیل با لفظ اخی یاد کرده و فرموده اند: «هذا أخي جبرئيل، أخبرنی…».

گاه نیز در متون اهل حق، لفظ «فرشته» به کار رفته است؛ جایی که عابدين جاف، به بیان مراتب ظهور و تجلی حق تعالی پرداخته است: «یار (حق تعالی) در میان در و در در ته دریا بود. از در بیرون آمد و مانند خورشید می درخشید. چهار فرشته را با نیروی خود آفرید. آنگاه خورشید و ماه را بر فراز سرمان نهاد».

به این ترتیب، در متون اهل حق، چهار ملک (فرشته) مقرب به عنوان نخستین ظهورات نور وجود حق در عالم جبروت معرفی می شوند. در تذكرة اعلى نیز ضمن بیان آفرینش چهار فرشته مقرب از نور الهی، اسامی آنها نیز بیان شده و آمده است: «و آخر از گرم كامله خود، از نور پاک، چهار دانه نور چکاند. جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل از آن نور است نفيس».

نقد کتاب هستی شناسی عرفانی اهل حق

در پژوهش حاضر بر آنیم که هستی شناسی عرفانی اهل حق را به صورت ساختارمند، طبقه بندی شده و بر اساس یک چینش علمی و منطقی، استخراج کرده و مورد بررسی قرار دهیم. به همین منظور، بهتر آن دیدیم که برای تبیین هر چه نیکوتر این نظام فکری، از ساختار منسجم و طبقه بندی شده عرفان نظری کمک بگیریم و دیدگاه های هستی شناسانه این دو مکتب فکری را به صورت یک پژوهش مقایسه ای در کنار هم قرار دهیم.

در عرفان نظری، عارفان برجسته ای چون ابن عربی و شارحان او همچون قونوی، جندی، کاشانی، قیصری و … سعی کرده اند که هستی شناسی عرفانی» را با کمک گرفتن از علم فلسفه و منطق، به صورت یک نظام طبقه بندی شده و ساختارمند عرضه کنند. به این صورت که تمام مباحث «هستی شناسی عرفانی» از قبيل وحدت وجود، مراتب ظهور و تجلی (حضرات خمس)، مباحث مربوط به انسان کامل و خصوصیات او و… را در یک نظام ساختارمند، عرضه کرده و مورد تحقیق قرار داده اند.

کنار هم قرار دادن دیدگاه های هستی شناسانه اهل حق – که به صورت پراکنده در لابلای متون متعدد ایشان بیان شده است در کنار نظام وارڈ منسجم عرفان نظری، سبب می شود که نظریات اندیشمندان آيين اهل حق نیز یک چینش منسجم و ساختارمند بیابد.

کتاب های پیشنهادی

• آیین انتظار
• دلهره هستی
• بائودولینو