انگشت و ماه

دانلود کتاب انگشت و ماه

مقالات کتاب انگشت و ماه، از یک نظر «چیزی» به ما نمی گوید: نه «معنی» می‌کند نه «تفسیر».

نه برداشت های اجتماعی یا سیاسی از شعرها به دست می دهد، و نه به نقد آنها می پردازد. و چنین هدفی هم ندارد که از چیزهائی سخن به میان آورد که نه تو دانی و نه من. عین اله عسکری پاشایی نویسنده کتاب انگشت و ماه می گوید: هر شاعری را به گمان من باید به شکلی خاص خواند. دقیق تر بگویم:

هر شعری را باید با حال و هوای خاصی متناسب با آن شعر و با راه و روشی که آن شعر راه میدهد یا می طلبد، خواند. اگر دوست دارید شعری را تفسیر با تأویل کنید، به هر معنی که باشد، خودتان باید بکنید. این جا خلوتخانه شما است. اما یک به اصطلاح تفسير هم هست که شما را از آن پرهیز می دهم. در این باره در گفتار زنگار و آینه به طور مفصل نوشته ام و تکرار نمی کنم.

خلاصه کتاب

این مجموعه که خوانش نه قطعه از سرودهای احمد شاملو است برای نخستین بار در سال 1371، از سوی انتشارات “آرش “در سوئد با عنوان فرعی “نظاره هشت شعر شاملو ” چاپ شده بود که نویسنده اکنون فصل دیگر به نام “ساختار متقارن “به آن افزوده، علاوه بر آن که تمام متن را بازخوانی کرده و مطالب آن را با دخل و تصرف اندک فراهم آورده است.

نویسنده درباره این کتاب خاطر نشان می‌ کند: غرض از این کتاب جز این نیست که انگیزه‌ای فراهم آورد که شعرهای شاملو، و شاید هم به طور کلی، شعرهای دیگران را با جانی آگاه‌تر بخوانیم .این جا به نکات ادبی ـ از هر نوع که باشد ـ اشاره‌ای نمی‌شود، فقط گهگاه به یکی دو نکته دستوری، آن هم به شکل بسیار مقدماتی پرداخته‌ایم.

بنابراین، روی خطاب من به کسانی است که خواندن شعرهای شاملو، و نیز شاید شعرهای دیگران را دشوار یافته‌اند. پس در آن نه حکمی در باب این یا آن شعر، یا شعر به طور کلی، خواهید یافت و نه نقد و تفسیری، به معنای معمول آن … اصل در این تحلیل، آشنایی، جست و جو و کند و کاو این نکات است:

1. شناخت نسبت‌ها یا روابط بین اجزا و عناصر شعرها، یا به طور کلی، مقررات هر شعر
2. شناخت کنش یا کنش‌های تک تک این مقررات و برهمکنش (ممکن) یعنی تاثیر متقابل آنها و صورت فرجامین کارهایی که کل یکپارچه‌ای را در جان ما صورت می‌بندد.
3. نگاه کردن و اندیشیدن به فضاهای خالی گسترده میان عناصر اصلی شعرها
4. دنبال کردن طیف معنایی هر واژه با توجه یا موقعیتی که در آن آمده
5. توجه به برخی نکات ساختاری شعرها
6. جلب توجه به برخی نکات دستوری
7. استفاده از دانسته‌های قبلی
8. یافتن ارتباط میان شعر مورد نظر با نمونه‌های نثر و شعر گذشتگان
9. برقراری ارتباط میان شعر مورد نظر با هنرهای دیگر مثل موسیقی و نقاشی
10. مطرح کردن برخی نکات فلسفی .

نقد کتاب

در کتاب انگشت و ماه می خوانید که در وقت خواندن شعر مجازیم تخيل مان را به کار گیریم، و فرق میگذاریم میان تخیل و خیالبافی. بیان کوتاه تفاوت میان این دو این جا ضروری است. در تخیل، عنصر مشترک چیزهای به ظاهر بی ارتباط را جست و جو می‌کنیم، یعنی:

به وحدتی که در کثرت ها است (با حفظ کثرتهاشان) می نگریم، و آن را کشف میکنیم و هیچگاه از مدار شعر، یا دقیق تر گفته باشیم، از مدار و فضای کلی شعر بیرون نمی رویم. بی تخیل به احساس شعر نزدیک نمی شویم. اما در خیالبافی، دنبال تداعی های روا -که شاید فقط لحظاتی به آنها نیاز باشد- و ناروا را می گیریم.

و از اصل شعر دور می شویم و آن را از دست می دهیم، هر چند که شاید خود را راضی کرده باشیم (نمونه اش را در مقاله با قیچی سیاه می بینید). تخیل خواننده بر ادراک مبتنی است، و خيالبافی بر آرزوهای او، که قاعدتا با شعر همخوانی ندارد.