تضاد دولت و ملت

دانلود کتاب تضاد دولت و ملت

مقاله های منتشرشده در کتاب تضاد دولت و ملت و دیگر کتاب های این نویسنده، حاصل دوره ای بیست و چندساله است.

نخستین مقاله ای که از این دست منتشر شد مقاله « جامعه کم آب و پراکنده » بود که درواقع نمونه بسط و پرداخت یافته مدلی ناظر بر منطق و جامعه شناسی تحولات اجتماعی ایران بود. این مقاله خود نیز حاصل بررسی های قدیمی تری بود که به میانه دهه ۱۹۶۰ / ۱۳۴۰ بازمی گشت.

بنابراین، نظریه حکومت خودکامه که پویش بلندمدت حکومت خودکامه ــ هرج و مرج ــ حکومت خودکامه را تشریح می کند در یکایک و تمامی این مقالات جاری و ساری است و این نباید مایه شگفتی شود زیرا همه این مقالات در همین چارچوب نظری ــ که متباین با هر چارچوب نظری دیگری است ــ نوشته شده است.

خلاصه کتاب

کتاب تضاد دولت و ملت یا نظریه تاریخ و سیاست در ایران مجموعه از مقالات نوشته شده به قلم استاد همایون کاتوزیان است که تفاوت های اساسی در ماهیت انقلاب در ایران با کشورهای اروپایی را مورد مقایسه قرار داده و گریزی هم به وقایع دیگری نظیر مشروطه و شرایط سیاه کشور در سال های پس از مشروطه می زند.

یکی از موارد اصلی مورد بررسی در کتاب پیش رو، نقش مهره ای به نام شاه در کشور است. شاه در ایران همواره نقش حاکمی مستبد داشته؛ وی که به صورت انفرادی قدرت را تصاحب کرده و نماینده ی هیچ گروه و طبقه ای نیست، تا زمان حفظ قدرت، مشروعیتش هم به رسمیت شناخته می شود.

همه چیز متعلق ب شاه بوده و همه در برابر او رعیت به حساب می آیند. اما این قضیه در مورد مقام شاه در اروپا متفاوت است. شاه اروپا به نمایندگی از اشراف کشور و زمین داران بر تخت نشسته؛ حال این حاکم هر چقدر هم که جبار باشد، نمی تواند از مرز قانون های وضع شده فراتر برود و بر ضد اشراف کشورش دست به کاری بزند چرا که توسط همین طبقه از قدرت کنار زده خواهد شد.

مطلب مهم دیگری که در کتاب تضاد دولت و ملت توسط نویسنده مورد تحلیل قرار گرفته، عمر جامعه شناختی ایران و اروپا می باشد که در ایران به دلیل ناپایداری های منطقه و فقدان ثبات قدرت، هم حکومت و هم مردم تنها به فکر منافع خود بوده و در مورد مسائل مختلف با آینده نگری برخورد نمی شود.

چرا که اساسا آینده در پس پرده ی ابهام است و ممکن است برای حاکم مد نظر اصلا آینده ای وجود نداشته باشد. ولی واضحا در اروپا وضعیت به این شکل نبوده و تصمیمات با توجه به اثرات آنان بر آینده قلمرو و ملت اتخاذ می شوند.

بخشی از متن کتاب

در در کتاب تضاد دولت و ملت می‌خوانیم: حتی این داستان که نیوتن هنگامی که دید سیبی از درخت بر زمین افتاد قانون گرانش یا جاذبه را کشف کرد بی تردید نشان می دهد که او مدت ها در اندیشه این مسئله بوده است. در غیر این صورت، قانون جاذبه مدت ها پیش از آن یعنی نخستین باری که نیوتن می دید چیزی بر زمین می افتد کشف شده بود.

 و به احتمال قوی حتی مدت ها پیش از زمان ایزاک نیوتن قانون گرانش کشف شده بود. صِرف نگاه کردن و صِرف مشاهده واقعیات، به معرفتی فراتر از خود آن مشاهده راه نمی برد؛ تنها در صورتی دانشی تازه متولد می شود که پیش از آن پرسشی وجود داشته باشد یعنی آنگاه که به دلایلی که مقدّم بر واقعیات است به دنبال واقعیات می گردیم.

درباره ایراد نخست از دو ایراد کاملاً متضادی که در بالا، پیرامون ضرورت عملی کاربرد صریح یا تلویحی مفاهیم و مقوله ها در بررسی های تاریخی مطرح کردیم همین اندازه سخن کافی است. مسئله دوم این بود که درحال حاضر چنین نظریه تاریخِ ( ظاهرا موفقی ) وجود دارد و بنابراین پیش نهادن نظریه ای دیگر بی مورد است.

در اینجا هم می توان در دو سطح مختلف به موضوع پرداخت. نخست، حتی در سطح پرسش های بسیار اساسی، بسیار بزرگ و بسیار کلی هم، تنها یک نظریه وجود ندارد بلکه چندین نظریه و شاید نظریه های بسیاری مطرح است. 

برای نمونه، در خصوص تاریخ چندین نظریه یا رویکرد کلی موفق داریم؛ موفق به این معنا که شمار زیادی از پژوهشگران هوادار آنها هستند و از همین رو، بررسی های بسیار زیادی بر اساس آنها صورت گرفته است.

نقد کتاب تضاد دولت و ملت

برای بررسی گذشته و حال ایران رویکردی که به راستی توانایی تبیین و پیش بینی داشته باشد لازم به نظر می رسد. این رویکرد و بررسی‌های مبتنی بر آن به ما کمک می کند تا تاریخ و سیاست ایران را بهتر بفهمیم و به حل بسیاری از مسائل پیچیده و بغرنج مانند علل دشمنی مستمر میان دولت و جامعه ایران‌ دست یابیم.

کتاب تضاد دولت و ملت مجموعه مقالاتی مستقل و، درعین‌ حال، وابسته به‌هم‌اند که در مجموع دلایل و شواهد مؤید نظریه حکومت خودکامه را به‌ دست می دهند و در آن‌ها ریشه‌ها و اعتبار علمی نظریه حکومت خودکامه و مطالعات موردی مرتبط با آن ارائه شده است.

همچنین نظریه عمومی انقلاب‌های ایرانی، فره ایزدی و حق الهی پادشاهان، لیبرالیسم اروپایی و مفاهیم نو آزادی در ایران، و … مورد بررسی قرار گرفته است.