نمایشنامه جن زدگان

دانلود نمایشنامه جن زدگان

نمایشنامه جن زدگان که قبلا با عناوین «اشباح» و «پرهیب ها» نیز ترجمه شده، یکی از برترین آثار هنریک ایبسن است.

در بحث‌های مربوط به ایبسن و پیوند بینامتنی آثار او با کارهای معاصرانش، همانندی‌ هایی از حیث درونمایه می‌بینیم. رمان تسخیر شدگان داستایوسکی نیز با این نمایشنامه ایبسن یک همانندی خیره‌ کننده دارد و آن تأثیر تراژیک نهیلیسم بر فرد و جامعه است.

زبان هنریک ایبسن آمیزه‌ای است از دانمارکی، سوئدی، و نروژی. به گفته‌ی برنارد شاو: «در انگلیس وقتی ایبسن را ترجمه می‌کنند، اول باید او را به ابتذال بکشند.» زیرا ایبسن در آثار رئالیستی‌اش می‌خواست با زبان، هم‌زمان، چند کار را انجام دهد:

• از شهرنشینان میان‌­مایه بنویسد؛
• نوسانات روحی و ظریف آنها را ثبت کند؛
• و از شاعرانگی هم دور نیافتد.

خلاصه کتاب

نمایشنامه جن زدگان در سلسله آثار ایبسن ارزشمند و معنا دار است چون، به اقتضای روش جدلی او با اندیشه‌های خودش، این اثر باید به روی دیدگاه، سبک و روش اجرا دریچه‌ی تازه‌ای می‌گشود. در میان آثار «معاصر» یا رئالیستی او، یعنی آثاری که از شعر و اسطوره و تاریخِ حماسی فاصله می‌گیرند و به آدم‌های شهرنشین و مسائل آن‌ها می‌پردازند، نمایشنامه حاضر، پیش‌درآمد شگرفی است.

این اثر بیشتر به خانه‌ تکانی ایبسن برای نو کردن سبک و روش معمول و پیشین‌اش می‌ماند؛ سبکی که باید در خدمت اهداف تازه‌ای می‌بود. اما، به همین دلیل، برای آن‌ها که دوست دارند به شیوه‌های تجربی کار ایبسن نگاهی بیندازند، این کتاب، کار ارزشمندی است.

فضای نمایشنامه جن زدگان از شرایطی دوقطبی و خطرناک خبر می‌دهد: محافظه‌ کاری ویکتوریایی ماندرش در برابر رادیکالیسم متمایل به نهیلیسم و مدرن خانم آلوینگ؛ دردی که ایبسن گناهش را به گردن روش محافظه‌کاران در مهار اندیشه‌ی انسان‌ها و سازمان‌دهی ناکارآمد نهادهای اجتماعی می‌‌اندازد.

بد نیست بدانید که هنریک ایبسن این اثر را در پنجاه وسه سالگی در سورنتوی ایتالیا نوشت. این نمایشنامه هفدهمین اثر از ۲۶ نمایشنامه‌ای است که در دوره پنجاه ساله قلم فرسایی از عمر هفتاد و هشت ساله این نویسنده پدید آمد. ایبسن در ۱۸ ژوئن ۱۸۸۱ به ناشرش هگل نوشت:

«کاری که پیش‌تر درباره‌اش نوشتم، فعلا کنار گذاشته شده و یکی از نخستین روزهای این ماه به کار روی دستمایه‌ی نمایشنامه‌ای پرداختم که دیری اندیشه‌ام را گرفتار کرده و اینک چنان به من فشار می‌آورد که دیگر هیچ جور نمی توانستم پسش بزنم».

نمایشنامه‌ای که او اندیشه‌اش را هیچ جور نمی توانست پس بزند، نمایشنامه جن زدگان بود که در سال ۱۸۸۱ به چاپ رسید و چهره‌ی اصلی آن، یک زن بود؛ یک درام خانوادگی در سه پرده. نمایشنامه در مه و باران و تاریکی می‌گذشت و سرانجام با چشم گشایی سهمناک به خورشید پایان می‌یافت.

بخشی از متن کتاب

در نمایشنامه جن زدگان می‌خوانیم: خانم آلوینگ: رگینه باید از این خونه بره، خیلی هم فوری، مثل روز روشنه که… کشیش ماندرش: بله، البته. خانم آلوینگ: ولی کجا؟ درست نیس که بفرستیمش… کشیش ماندرش: کجا؟ معلومه دیگه خونه پدرش. خانم آلوینگ: گفتین کجا؟ کشیش ماندرش: خونه پدر… یعنی انگستراند پدرش…؟ اما، ای بابا، چطور همچین چیزی ممکنه خانوم؟

علی رغم همه اوصافی که دادین احتمالش هست که اشتباه کرده باشین. خانم آلوینگ: بدبختانه هیچ جای اشتباه برامون نموند. یوهانه مجبور شد اعتراف کنه… آلوینگم نتونست انکارش کنه، اینه که جز سرپوش گذاشتن روش کار دیگه‌ای نمی‌شد کرد. کشیش ماندرش: بله کار دیگه‌ای نمی‌تونستین بکنین خب.  خانم آلوینگ: دختره رو بلافاصله جواب کردیم. پول خوبیم گرفت که لام تا کام حرفی نزنه.

از شهر که رفته، خودش ترتیب بقیه امورو داده. دوباره رفته سراغ یار غارش نجار انگستراند. گمونم حالیش کرده که دستش پره. یه داستانم براش سرهم کرده راجع به یه خارجی که اون تابستون با قایق تفریحیش اومده بوده اینجا. بعدش اون و انگستراند بی معطلی ازدواج کردن. اِ، خودتون که عقدشون کردین. (ص49 نمایشنامه جن زدگان)

کشیش ماندرش: اما ماجرای حاملگی رو چطور سرهم…؟ خوب خاطرم هست، انگستراند اومد تا ترتیب مراسم عقد رو بده. حسابی نادم بود و خودش رو برای معصیتی که اون و معشوقش مرتکب شده بودن ملامت می‌کرد. خانم آلوینگ: بله معلومه که باید گناهو به گردن می‌گرفت. کشیش ماندرش: اما عجب دغلیه این آدم! یعنی با منم! حقیقتاً این رو از یاکوب انگستراند انتظار نداشتم.

حتماً حسابی جلوش در میام. حالا می‌بینیم. تازه قباحت و شناعت همچین رابطه‌ای رو بگین! آدم برای پول… این دختره چقدری پول گرفته بود؟ خانم آلوینگ: اون قدری بود که به چشم بیاد. کشیش ماندرش: تصورش رو بکنین… آدم برای شندر غاز ناقابل بره و با یه زن فاسد ازدواج کنه! خانم آلوینگ: پس راجع به من چی می‌گین. منم رفتم با یه مرد فاسد ازدواج کردم.

کشیش ماندرش: اِ… لعنت بر شیطون! این چه حرفیه می‌زنین شما! یه مرد فاسد؟ خانم آلوینگ: یعنی می‌گین وقتی برای عقد رفتیم کلیسا، آلوینگ از یوهانه که رفت زن انگستراند شد پاک‌تر بود؟ کشیش ماندرش: درست، اما این دو مورد زمین تا آسمون فرق دارن. خانم آلوینگ: خیلی هم فرقی ندارن… مگه بگیم قیمتامون فرق می‌کرد. یکی دو میلیون ناقابل در برابر کل دارایی. (ص50 نمایشنامه جن زدگان)

کشیش ماندرش: چطور می‌تونین دو چیز کاملاً متفاوت رو با هم مقایسه کنین؟ گمونم شما به دل خودتون مراجعه کردین و با نزدیکانتون مشورت کردین. خانم آلوینگ: (به او نگاه نمی‌کند) فکر می‌کردم اون وقتا متوجه شده بودین. چیزی که بهش میگین دل، واله و شیدای کی بود. کشیش ماندرش: (با لحنی خوددار) اگر ذره‌ای از این ماجرا بو برده بودم، هر روز خدا مهمون خونه شوهرتون نمی‌شدم.

خانم آلوینگ: به هر حال واقعیتش اینه که به دل خودم هیچ رجوع نکردم. کشیش ماندرش: خب با بستگان نزدیک‌تون که مشورت کردین لابد. با مادر و خاله هاتون… به حكم وظيفه. خانم آلوینگ: آره درسته. سه تایی‌شون نشستن برام حساب کتاب کردن. وای، خیلی محشره که چطور رک و پوست کنده گفتن دیوونگی محضه یه همچین پیشنهادی رو رد کنیم. کاش مادرم الان می‌تونست ببینه عاقبت…

چرا باید این نمایشنامه را بخوانیم؟

نمایشنامه جن زدگان را باید نمایش تقابل‌ها نامید: تقابل عشق و عقل، جنون و خرد، وفاداری و خیانت، خواست شخصی و سنت. ایبسن در این اثر که عنوان فرعی «تراژدی شهرنشینان» را بر خود دارد، راوی زندگی گروهی از شخصیت‌های میان‌مایه است که در سیر ناگواری‌های زندگی، تابِ ایستادگی و حفظ صلابت اخلاقی را از دست می‌دهند.

اشاره‌ی ایبسن به چالش‌های عشقِ آزاد و رابطه‌ی جنسی و فرزندان نامشروع، برای بسیاری از مخاطبین و منتقدینِ زمانه‌اش سنگین و غیرقابل هضم بود؛ به همین خاطر این اثر پس از انتشار هدفِ انتقادات بسیاری قرار گرفت. با این همه، امروز نام آن چون گوهری کم‌نظیر در میان آثار بزرگ نمایشی غرب می‌درخشد.

نقد نمایشنامه جن زدگان

نویسنده‌ی نمایشنامه جن زدگان استاد نشان دادن تضادها است! تلاش ایبسن برای ارائهٔ یک تصویر منفی از مذهب و کلیسا و همین طور دفاع از حقوق زنان (که در خانه عروسک و اشباح هم مشهود است) نخ‌نما و عیان است!

هنریک ایبسن به ظاهر می‌خواهد از تقابل اندیشه‌های مختلف ما را به نتیجهٔ مدنظرش برساند؛ اما تعمد، غرض‌ ورزی و بی‌طرف نبودن نویسنده در طراحی شخصیت کشیش و دیالوگ‌ نویسی برای او در این کتاب، کاملا حس می‌شود.

آثار ایبسن به گواه بیشتر منتقدین و درام‌ شناسان، از ویژگی جدلیِ خاصی برخوردارند؛ به این معنی که درون‌مایه‌ی هر یک از نمایش نامه‌های او، به نوعی گفتگویی‌ست با بسیاری از متون دیگر. اما مهم‌تر از این، هر کدام از آثار ایبسن واکنشی به نوشته‌های پیشین خود نویسنده نیز هستند.

از این منظر، نمایشنامه جن زدگان نوعی گسست از سبکِ تا آن زمان مألوف ایبسن است. می‌توان این کتاب را تمهید و پیش‌ درآمدی بر سبکی از نگارش دانست که در کارهای بعدی ایبسن به کمال و پختگی می‌رسد.

سخن آخر اینکه، اگر از طرفداران ادبیات نمایشی هستید، نمایشنامه جن زدگان انتخاب خوبی برای شماست.

کتاب های پیشنهادی

• کتاب زن خوراکی
• کتاب پسر نوح
• روزگار رفته آخرین سرخ ها

تعداد بازدید: 82 بار

عنوان کتاب: نمایشنامه جن زدگان

(پرهیب ها)

تراژدی شهرنشینان در سه پرده

نویسنده: هنریک ایبسن

مترجم: بهزاد قادری

تعداد صفحات کتاب: 99 صفحه

زبان کتاب: فارسی

حجم فایل: 7.4 مگابایت

نوع فایل: PDF (ZIP)

منبع: شهرکتاب