تبصره ی 22

دانلود کتاب تبصره ی 22

کتاب تبصره ی 22 یکی از پرافتخارترین و برترین رمان های ضدجنگ است که ما فقط 15 مورد را در انتهای پست آورده ایم!

داستان کتاب بیشتر پشت جبهه و جنگ را روایت می‌کند تا خط مقدم را. آدم‌ها، اتفاق‌ها و ماجراهایی که در این داستان رخ می‌دهد، شگفت زده‌تان می‌کند که آیا واقعاً این ارتش آمریکاست و این آدم‌ها آمریکایی هستند؟! با دیالوگ‌های این کتاب گاهاً می‌خندید، گاهاً ناراحت می‌شوید، ولی متن داستان اکثراً دیوانه کننده و منزجر کننده است و این نقطه‌ی قوت کتاب محسوب می‌شود.

طنز رمان خاص است و شما مبهوت می‌شوید که چطور در کتابی با همچین درون‌مایه‌ای، می‌شود همچین طنزی جاخوش کرده باشد… اگه واقعاً می‌خواهید این کتاب را بخوانید، باید کمی حوصله کنید و از چند صفحه اول که به کندی پیش می‌رود (و شاید حتی دلزده‌تان کند) بگذرید. بدون شک کم‌کم جذب داستان خواهید شد، پس نگران نباشید اگر از اوایلش چیزی دستگیرتان نمی‌شود و دوست دارید ولش کنید!

تبصره ی 22 چیست؟

«تبصره ی 22» نام قانونی در کتاب جوزف هلر است که می‌گوید: اگر کسی با میل خود در ماموریت‌های مرگبار جنگی شرکت کند، دیوانه است، پس می‌تواند تقاضای معاف شدن بدهد، اما همین درخواست معافیت نشان می‌دهد که او سالم و عاقل است پس شرایط لازم برای معاف شدن را ندارد!

جوزف هلر، نویسنده و طنزپرداز آمریکایی، هشت سال از عمر خود را روی کتابی گذاشت که یکی از برترین آثار قرن گذشته‌ی میلادی محسوب می‌شود. رمان پیش رو که برای اولین بار در سال 1961 به انتشار رسید، اثری بلند در حوزه‌ی داستانی و سبک کمدی سیاه به شمار می‌آید و جزئیاتی از وقایع مربوط به سال‌های ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۴ در خلال جنگ جهانی دوم را روایت می‌کند.

اگر با واژه‌ی آنتولوژی آشنا باشید، می‌دانید که معمولا منتقدین در بازه‌های مختلفی -علی‌الخصوص پس از گذشت یک قرن- به مطالعه و بررسی کمی و کیفی آثار ادبی می‌پردازند و در طیف‌های عددی متفاوتی به گزینش مشغول می‌شوند. این نکته را برای مثال در سرتیترهایی چون «ده کتاب برتر قرن، صد کتابی که باید بخوانید و…» می‌بینید و نکته این‌جاست که در اکثر آنتولوژی‌ها، تبصره ی 22 حضور دارد و جایگاه خوبی را هم کسب کرده است.

خلاصه کتاب

در قلب داستان تبصره ی 22، شخصیتی بی همتا به نام یوساریان قرار دارد. او که در نیروی ارتش، توپچی است و همیشه از زیر کارها در می رود، قهرمانی زیرک است که برای نجات جانش از خطرات بی پایان جنگ، به هوشمندانه ترین شکل ممکن از خلاقیت خود استفاده می کند. مشکل او، سرهنگی است که مدام، تعداد مأموریت های مورد نیاز برای تکمیل دوره ی خدمت سربازان را افزایش می دهد.

یوساریان، حتی اگر هم بتواند به هر طریقی از انجام این مأموریت های مرگ بار شانه خالی کند، از قانونی همنام با عنوان کتاب، راه گریزی ندارد. رمان حاصر را می‌توان به همراه «برهنه‌ها و مرده‌ها» (نورمن میلر) و «سلاخ خانه‌ی شماره‌ی 5» (کورت ونه‌گات) یکی از سه اثر مهم ادبیات ضدجنگ امریکا خواند. نویسندگان هر سه رمان به نوعی در رویدادهای جنگ جهانی دوم شرکت داشته‌اند و آن را از نزدیک تجربه کرده‌اند.

طی نزدیک به 55 سالی که از انتشار کتاب تبصره ی 22 می‌گذرد، بیش از ده میلیون نسخه از آن به فروش رفته و هیچ دوره‌ی دانشگاهی درباره‌ی ادبیات مدرن امریکا، بدون اشاره به شاهکار هلر تکمیل نمی‌شود. در فهرست‌های صدتایی از رمان‌های برجسته‌ی قرن بیستم هم رمان هلر همواره جایگاهی ثابت دارد. طی این سال‌ها بحث‌های اخلاقی، فلسفی و انتقادی فراوانی حول مضمون رمان شکل گرفته و بسیاری منتقدان آن را فراتر از اثری ضدجنگ، استعاره‌ای از جهان مدرن و روابط حاکم بر آن خوانده‌اند.

داستان به گونه‌ای نوشته شده‌است که زمان گذرا و از دیدگاه افراد مختلف بیان شده‌است. این رمان شامل افسر یوساریان و دیگر شخصیت‌های نیروی هوایی بمب افکن b-25 می‌شود. همچنین این رمان، دیدگاه انتقادی به عملیات‌های بروکراتیک دارد. کتاب بر سبک کمدی سیاه بنا شده و می‌‌خواهد لبخندهایی زیاد اما گزنده را به لب مخاطب بیاورد.

رگه‌های ابزوردیستی که در قالب لوپ‌هایی فراتر از اراده و توان انسانی، «خواستن، توانستن است» را زیر سوال می‌برند و پوچی اختیار انسان در برابر جبر حاکمیت را یادآوری می‌کنند، درون‌مایه‌ی اصلی کتاب تبصره ی 22 هستند. این رمان، کتابی است که مضمونی به شدت «ضدجنگ» دارد و شروع بسیاری از ستایش‌هایی که کسب کرده را در همین نکته می‌بیند.

این رمان را چگونه بخوانیم؟

تبصره ی 22 جزو رمان‌هایی است که نباید به سرعت خوانده شوند و این کندی را بیشتر از حجم زیادشان، باید در فلسفه‌ی عمیق و ارجاعات مختلف جامعه‌شناختی ببینیم. نکاتی که احتمالا در زبان ساده و داستان دم ‌دستی آن‌ها خیلی به چشم نمی‌آیند. علاوه بر نکته‌ی فوق، مسائلی چون فرم غیرخطی، خرده‌پیرنگ‌های گوناگون بر بستر روایت متحد داستان و تعدد شخصیت‌ها و جزئی‌نگری هلر هم نیاز مخاطب به دقیق شدن بر داستان را پررنگ‌تر می‌کند.

در داستان‌هایی که به حوزه‌ی جنگی یا کلا تاریخی برمی‌گردند و اتفاقاتی واقعی را پیش می‌کشند، همیشه تهدید افتادن ماجرا به یک رئالیسم مستند گونه‌ی غیرجذاب وجود دارد و هلر با آگاهی نسبت به این نکته، هم با قرار دادن عناصر خرق‌عادت در روایت خود و هم با فضاسازی‌های در تعامل با شخصیت‌ها و خرده پیرنگ‌های فرعی، توانسته اثری اورژینال بسازد.

نکته‌ی دیگر آن‌جاست که اطناب بیش از حد معمول هلر، باعث می‌شود تا جاهایی از داستان، ریتم اثر از شدت و جذابیت بیفتد اما ویژگی‌های پست‌ مدرن اثر مانند آیرونی و گروتسکِ همیشگی، آشنایی‌زدایی از وقایع و تعاریف معمول و عرف، معناگریزی‌های آگاهانه نسبت به واقعیاتی که در تقابل با حقیقت هستند و ارتباطات عمودی یک‌پارچه‌ی داستان‌ها با هم، تمهیدات آرایه‌ گونه‌ای برای گریز نویسنده و داستان از خستگی و سخت‌خوانی مخاطب هستند.

جدای از این مسائل، هلر در 42 فصل کتاب تبصره ی 22، با زاویه‌ی دیدهای مختلفی که همه به روایت سوم شخص برمی‌گردند، داستان خود را جلو می‌برد که علاوه بر وضوح بیشتر مخاطب نسبت به داستان اصلی، بستر مناسبی برای موقعیت‌های کمیک و طنز و همچنین گفتگوهای پوچ‌انگارانه‌ی او در لایه‌ی رویی اثر به نظر می‌رسد.

بخشی از متن کتاب

تنها کسی که در گردان، رنگ آن موزهای سرخ مایلو را دید آرفی بود که دوتاشان را به خاطر پیمان اخوتش با یکی از افراد ذی نفوذ در ستاد پشتیبانی به دست آورده بود، آن هم وقتی که موزها رسیده بودند و رفته رفته از طریق مجاری متداول بازار سیاه سرازیر می‌شدند به ایتالیا، و همین آرفی هم بود که آن روز عصر که نیتلی بعد از چندین هفته جست وجوی بی حاصل بالاخره نشمه اش را پیدا کرد و دوباره با وعده نفری سی دلار او و دوتا از دوستانش را آورد به آپارتمان افسران همراه یوساریان آنجا بود.

آرفی به آرامی متذکر شد «نفری سی دلار؟» و در همان حال به سان خبره های لجوج این کار هر سه را با شک وارسی و برانداز اضافه کرد «سی دلار برای این قواره ها زیاده ها. تازه‌ش هم من به زندگیم بابت این کار پول نداده‌م.» نیتلی بلافاصله خاطر جمعش کرد «من که نخواستم تو پولش رو بدی. من پول همه شون رو میدم. فقط ازتون میخوام که اون دوتای دیگه رو شما ببرید. کمکم نمی‌کنین؟»

آرفی به حالتی از خودراضی پوزخند زد و سرِ گرد و لطیفش را تکان داد: «لازم نیست کسی پول آقا آرفی رو بده، هر وقت که بخوام هر چیزی رو که بخوام، خودم گیر میارم. مسئله اینه که الان اصلاً توی حال و هواش نیستم.» یوساریان پیشنهاد کرد «چرا پول سه تاییشون رو نمیدی و بعدش اون دوتای دیگه رو بفرستی برن؟» نیتلی، ضمن نگاهی مضطرب به نشمه‌اش که مدام به او خیره بود و هنوز هیچ نشده شروع کرده بود به غرغر کردن، جواب داد:

«چون اون وقت نشونده من عصبانی میشه که چرا واسه پولش ازش کار می کشم میگه اگه واقعاً دوستش داشته باشم میفرستمش خونه و از بقیه کار می‌کشم» آرفی لاف زد که «من یه فکر بهتر دارم. بهتر نیست سه تاییشون رو تا بعد از ساعت منع عبور و مرور نگه داریم اینجا و بعد تهدیدشون کنیم که اگه همه پول‌هاشون رو بهمون ندن می‌ندازیمشون تو خیابون؟ حتا میتونیم تهدید کنیم که از پنجره پرتشون میکنیم پایین.»

نیتلی مات و مبهوت شده بود؛ «آرفی!» آرفی خجل گفت «فقط خواستم کمک کرده باشم. آرفی همیشه سعی داشت به نیتلی کمک کند چون پدر نیتلی پولدار و شخصیتی برجسته بود و دقیقاً در موقعیتی قرار داشت که می‌توانست بعد از جنگ به آرفی کمک کند. با کج خلقی از خودش دفاع کرد «ای بابا! وقتی مدرسه می رفتیم همیشه از این کارها می کردیم. یادم میاد یه بار دوتا دختر دبیرستانی ابله رو خر کردیم و تهدیدشون کردیم که زنگ می زنیم به اولیاشون…

نقد کتاب تبصره ی 22

نویسنده  در جبهه‌های جنگ جهانی دوم حضور داشت، ماموریت‌هایی انجام داد و مرگ را با گوشت و پوست خود احساس کرد. او فهمید که مرگ ابدا مفهومی انتزاعی نیست و اگر در مقابل دشمن قرار بگیری در کشتنت لحظه‌ای تردید نخواهند کرد. رمان ضدجنگ تبصره ی ۲۲ شاهکار رمان‌نویس و نمایشنامه نویس آمریکایی، جوزف هلر است که از خشونت جنگ و بیزاری از آن می‌گوید.

این رمان که اولین بار در اکتبر ۱۹۶۰ منتشر شد، تفکرات جوزف هلر درباره جنگ را به خوبی بازتاب می‌دهد. تفکراتی که با عقاید نسل دهه ۶۰ که می‌خواستند در برابر قدرت، قد علم کنند، همراه و حرف دل آنها شد. «تبصره ی ۲۲» امروزه در زبان انگلیسی به موقعیت‌هایی گفته می‌شود که از آنها راه گریزی نیست و باخت در آنها قطعی است.

این داستان واکنش‌های متفاوتی از تحقیر تا تحسین را میان منتقدان برانگیخت، حتی به هلر تهمت سرقت ادبی از رمانی دیگر زده شد، اما این رمان بدیع توانست پس از مدتی به لیست صد رمان برتر جهان و پرفروش‌ترین‌ها راه پیدا کند و بیش از همه صدای نسل جوانی شود که دیگر ارزشی برای ساختار قدرت قائل نبودند و می‌خواستند خودشان برای خودشان فکر کنند.

کتاب تبصره ی ۲۲ را باید خواند و پس از خواندش نگاهی دوباره به جایگاه سیاستمداران و قدرتمندان امروز انداخت، چون انگار همین دیروز نوشته شده و روی سخنش دقیقا با انسان قدرت طلب دنیای مدرن است. هلر با توسل به پارادوکس تبصره معروفش در رمان خود، پوچی جنگ و سلطه طلبی را به تصویر کشیده و لبخندی تلخ به نادانی بشر زده است.

عنوان کتاب: تبصره ی 22

• جز برترین رمان های انگلیسی گاردین
  
• جزو صد رمان برتر مدرن لایبرری به انتخاب منتقدین
  
• جز صد رمان برتر مدرن لایبرری به انتخاب مخاطبین
  
• جزو کتاب هایی که باید خوانده باشید
  
• جز کتاب هایی که شما را شگفت زده خواهند کرد
  
• جزو برترین رمان ها در بریتانیا
  
• جز برترین رمان های مربوط به جنگ جهانی دوم
  
• جزو برترین آثار تبدیل شده به فیلم و سریال
  
• جز برترین کتاب های اگزیستانسیالیسم
  
• جزو برترین کتاب های کمدی سیاه
  
• جز برترین رمان های نخست
  
• جزو برترین آثار ادبیات پست مدرن
  
• جز برترین کتاب های کمدی به انتخاب رادیو ملی آمریکا
  
• جزو کتاب های برگزیده به انتخاب آمازون
  

نویسنده: جوزف هلر

مترجم: احسان نوروزی

تعداد صفحات کتاب: 601 صفحه

زبان کتاب: فارسی

حجم فایل: 46.5 مگابایت

نوع فایل: PDF (ZIP)

منبع: شهرکتاب