دانلود کتاب سیاست نامه

مؤلف اصلی این کتاب که آن را سیاست نامه یا سیرالملوک یا پنجاه و یک فصل خواجه نظام الملک خوانده اند، قوام الدین ابوعلی حسن بن علی بن اسحاق است.

او نظام الملک لقب داشت و از یکشنبه سیزدهم ذی الحجه الحرام ۴۵۵ تا دهم رمضان ۴۸۵ هـ.ق که تاریخ کشتن او بود، پیوسته در دربار آلب ارسلان سلجوقی و فرزندش سلطان ملکشاه به وزارت باقی بود.

مشهور است که ملکشاه در پایان سلطنتش از تنی چند از وزیران خواست درباره بهترین شیوه کشورداری و تدبیر امور دین و دنیا کتابی تألیف نمایند تا آن را که از همه بهتر است دستور زندگانی سیاسی و اجتماعی و مذهبی خود سازد و چنانکه از پایان این نسخه برمی آید، در آخرین سفری که خواجه با ملکشاه عازم بغداد بود، جزوات سیاست نامه را به نویسنده کتاب های مخصوص سلطنتی محمد مغربی سپرد تا آنها را پاکنویس نماید و هرگاه خواجه را اتفاقی پیش آید، نسخه مرتب را به پیشگاه شهریار تقدیم دارد.

این نسخه همان نسخه ای است که پس از کشته شدن خواجه مرتب شده و گویا این ترتیب در عهد دوم جانشین سلطان ملکشاه و در زمان سلطان غیاث‌ الدین ابوشجاع محمد بن ملکشاه (511-493) انجام یافت. چه در فصل التاب از سلطان محمد و لقب او غیاث الدین سخن گفته و کاتب نسخه او را بدعای خلدالله ملکه یاد می کند و این دلیل است بر آنکه آخرین نسخه کتاب سالیانی پس از قتل خواجه و دست کم در سال چهارصد و نود و دو یا پس از آن تدوین گردیده است.

مروری بر کتاب

خواجه نظام الملک در بسیاری از فصل‌ های کتاب سیاست نامه به جانبداری از عدالت می‌پردازد. رضای حق را بزرگ‌ ترین پاداش هر انسانی می‌داند و جور و ستم را ناپسند می‌شمرد و آتش دوزخ را کیفر ستمکاران می‌داند. در آغاز یک فصل می‌گوید:

“در خبر از پیغامبر(ص) چنان است که هرکه را روز قیامت حاضر کنند از کسانی که ایشان را بر خلق دستی و فرمانی بوده باشد، دست‌های او بسته بود، اگر عادل بوده باشد، عدلش دست او را گشاده کند و به بهشت برساند و اگر ظالم بود جورش همچنان بسته با غل‌ها او را به دوزخ افکنند.” او بر این عقیده بود که پادشاه و وزیر باید خبرآورانی داشته باشند تا اگر ظلم و فسادی از جانب ماموران دولت بر مردم رود، پادشاه و وزیر را آگاه سازند.

می‌گوید: “باید همیشه به همه‌ی اطراف جاسوسان بروند بر سبیل بازرگانان و سیاحان و صوفیان و داروفروشان و درویشان و از هرچه می‌شنوند خبر می‌آورند تا هیچ گونه از احوال خبری پوشیده نماند.” در همین فصل از کتاب سیاست نامه داستانی آورده است از روزگار دیلمیان به نام “عضدالدوله و قاضی خائن” که بازگویی بخشی از آن به شناختن برخی از دشواری‌های امروزی ما نیز یاری می‌رساند.

بخشی از متن کتاب

قاضی القضات بغداد پول امانتی جوانی را که بدو سپرده و به سفر رفته بوده است، باز پس نمی‌داد. جوان درباره‌ی قاضی با جاسوس عضدالدوله می‌گوید: “بترسیدم و بدانستم که در دل کرده است که زر من پاک ببرد و هرچه او حکم کند مردمان بر آن بروند، نرمک برخواستم و از پیش او بیرون آمدم و با خویشتن این مثل می‌زدم که گفته‌اند چون گوشت گنده شود به نمک علاج توان کرد، چون نمک گنده شود، او را به چه علاج کنند؟ همه‌ی داوری‌ها به قاضی درست شود، چون قاضی بیداد کند، کیست که از قاضی داد بستاند؟

و پس از رسیدگی در کار آن قاضی معلوم می‌شود که “ابتدا، این قاضی مردی درویش و صاحب عیال بود، و این قدر مشاهره که او را فرموده‌ام چندان است که کفاف او باشد و امروز در بغداد و ناحیت، چندین ضیاع و عقار و باغ و بستان و مستغل و سرای‌ها دارد، و تجمل و متاع خانه‌اش را خود حدی نیست، معلوم است که این همه نعمت از آن قدر مشاهره نتوان ساخت. پس درست گشت که این همه از مال مسلمانان ساخته است.

نقد کتاب سیاست نامه نظام الملک

تجاربی که نظام الملک در سالیان ممتد وزارت فراهم آورده بود، در کتاب سیاست نامه یا سیرالملوک یا پنجاه فصل جمع شده است و امروزه یکی از بهترین آثار نثر فارسی در قرن پنجم هجری شمرده میشود.

در تاریخ اندیشه سیاسی و سیاست نامه نویسی، سیاست نامه نظام الملک، اثری بی همتا در آیین کشورداری و فرمانروایی است که ایران زمین به خود دیده است و از این منظر ادامه «خوتای نامگ»ها در تداوم بخشیدن به اندیشه سیاسی ایرانشهری است:

و‌هیچ پادشاهی و خداوند فرمانی را از داشتن و دانستن این کتاب چاره نیست خاصه در این روزگار که هرچند بیشتر خوانند ایشان را در کارهای دینی و دنیاوی بیداری بیشتر افزایند و در احوال دوست و دشمن دیدارشان بهتر درافتد و روش کارها و راه تدبیرهای صواب بر ایشان گشاده شود.

کتاب های پیشنهادی

• قانون ابوعلی سینا
• کودتای رضاخانی
• خواجه تاجدار جلد اول
• کتاب روزگار سخت

تعداد بازدید: 11,288 بار

عنوان کتاب: سیاست نامه (سیرالملوک)

نویسنده: ابوعلی حسن بن علی خواجه نظام الملک

(خواجه نظام الملک طوسی)

براساس نسخه هیوبرت دارک

به اهتمام و تعلیق دکتر هادی اکبر زاده

تعداد صفحات کتاب: 571 صفحه

زبان کتاب: فارسی

حجم فایل: 54.52 مگابایت

نوع فایل: PDF (ZIP)

منبع: شهر کتاب