نظام حقوق زن در اسلام

دانلود کتاب نظام حقوق زن در اسلام

آثار استاد مرتضی مطهری همیشه جز بهترین‌ها است. کتاب نظام حقوق زن در اسلام نیز اثری دیگر از این شهید بزرگوار است.

این کتاب مجموع مقالاتی است که استاد شهید در طی سال های ۴۶-۴۵ شمسی در مجله «زنِ روز» نشر دادند. این مقالات در پاسخ به سلسله مقالاتی نگارش یافت که در آنها پیشنهادهایی درباره تغییر قوانین مدنی مربوط به حقوق خانوادگی ارائه شده و مطالبی بر ضد نصوص مسلّم قرآن عرضه گردیده بود.

استاد با پاسخ های متقن و مستدل خود به این پیشنهادها در واقع نظام حقوق زن را در مکتب متعالی اسلام طرح و تدوین نموده، مسائلی همچون خواستگاری، ازدواج موقت، زن و استقلال اقتصادی، اسلام و تجدد زندگی، مقام زن در قرآن و مسائل متنوع دیگری را مورد بحث و تحقیق عالمانه قرار داده‌اند.

خلاصه کتاب

کتاب نظام حقوق زن در اسلام، شامل یازده بخش است که موضوعات متنوعی در آن مورد بررسی قرار گرفته است. این مباحث برخی مسائل فقهی و حقوقی را مورد بررسی قرار می دهند.

علاوه بر این، برخی دیگر از بخش های کتاب، به موضوعاتی می پردازد که باید آنها را از سنخ مبانی نظری تحلیل استاد مطهری از نظام حقوق زن در اسلام دانست. اسلام و تجدد زندگی، مقام انسانی زن از نظر قرآن، مبانی طبیعی حقوق خانوادگی و تفاوت های زن و مرد عناوین این بخش ها است که البته اهمیت مبنایی آنچه را که در مقدمه و پیشگفتار آمده است نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

پرسش های مرتبط با خواستگاری

استاد مطهری به این پرسش پاسخ می دهد که «آیا خواستگاری مرد از زن اهانت به زن است؟ » شهید مطهری در پاسخ به این اشکال این نکته را یادآوری می کند که در اسلام، منعی برای خواستگاری زن از مرد وجود ندارد. اما اینکه غالباً مردان از زنان خواستگاری می کنند ریشه ای طبیعی دارد. استاد به توضیح دلایل طبیعی این موضوع می پردازد.

پرسش های ازدواج موقت

این سؤال مطرح می گردد که «چرا با وجود ازدواج دائم، حکم ازدواج موقت را نیز در اسلام شاهد هستیم؟ » استاد مطهری ضمن تأکید بر ارائه پاسخ صحیح به نیازهای غریزی و عاطفی، پیش بینی ازدواج موقت را ناشی از این واقعیت می داند که ازدواج دائم پاسخگوی نیازها در شرایط مختلف نیست. استاد ضمن بیان ویژگی های حقوقی ازدواج موقت، اشکالات مطرح شده در این زمینه را نیز پاسخ گفته است.

پرسش های مرتبط با استقلال زن

بخش سوم کتاب نظام حقوق زن در اسلام به این اشکال می پردازد که «با توجه به ضرورت کسب اجازه از پدر برای ازدواج دختر آیا این موضوع به معنای آن نیست که اسلام برای زن استقلال قائل نیست؟ » استاد مطهری ضمن یادآوری اختلافی بودن حکم این موضوع بین فقها، با توجه به روحیات دختران به تبیین چرایی این حکم می پردازد و آن را قانونی حمایتی معرفی می-کند. همچنین استاد این دو نکته را نیز بیان می کند که ضرورت اجازه پدر فقط مربوط به ازدواج اول است و دیگر اینکه زن برای انجام سایر امور خود نیازمند اذن پدر نیست.

اسلام و تجدد زندگی

به این اشکال مهم پاسخ می دهد که با گذشت زمان و تغییر شرایط باید قوانین گذشته نیز تغییر کند. استاد در تبیین رابطه اسلام و تجدد زندگی، با تأکید بر تفکیک نیازهای ثابت از نیازهای متغیر، قوانین اسلامی را نیز دو قسم می داند، قوانین ثابت و قوانین متغیر. استاد در این بخش، مکانیسم پاسخگویی نظام حقوقی اسلام به نیازهای متغیر را توضیح می دهد.

مقام انسانی زنان از نظر قرآن

استاد در این بخش به توضیح نحوه خلقت زن و همسانی سرشت زن و مرد، وجود زنان قدیسه در تاریخ انبیاء و اسلام، تقدس ازدواج، می پردازد و برخی باورهای نادرست در مورد زن را مورد نقد قرار می دهد.

مبانی طبیعی حقوق خانواده

استاد در این بخش از کتاب نظام حقوق زن در اسلام به توضیح این نکته مهم می پردازد که در اجتماع مدنی، جنبه های قراردادی و در اجتماع خانوادگی، جنبه های طبیعی غلبه دارد و به همین دلیل برای شناسایی حقوق اعضای خانواده باید به کتاب آفرینش مراجعه داشته باشیم.

تفاوت های زنان و مردان

استاد در این بخش ضمن استناد به دیدگاه برخی روان شناسان، تفاوت زن و مرد را به معنای نقص یکی و کمال دیگری نمی داند؛ بلکه معتقد است که قانون خلقت با ایجاد تفاوت در آفرینش زن و مرد، زمینه نیاز متقابل آنها را فراهم نموده است و به این وسیله پیوند آنها را محکم تر کرده است.

فلسفه مهر و نفقه

استاد در برابر این عقیده که «مهر و نفقه یادگار عهد مملوک بودن زن است. » به دفاع از احکام مهر و نفقه می پردازد. به عقیده استاد مطهری، قرآن کریم، مهر را به عنوان هدیه ای از جانب مرد و نشانه ای از صداقت او یاد کرده است. به اعتقاد استاد، مَهر در اسلام را نباید با مهر در سایر سیستم های حقوقی مقایسه نمود. همچنین در دفاع از نفقه، استاد این نکته را مورد تأکید قرار می دهد که توانایی زن در تحصیل ثروت، از مرد کمتر و استهلاک ثروتش بیشتر است.

مسئله ارث زنان

بخش نهم کتاب نظام حقوق زن در اسلام به مسئله ارث می پردازد. استاد در این بخش به محرومیت زن از ارث در برخی جوامع و نیز اینکه زن گاه جزء سهم الارث محسوب می شده اشاره می کند و توضیح می دهد که اسلام ناهمواری های ارث زن را اصلاح کرد و اینکه دو برابر بودن ارث مرد به دلیل تکالیف مالی است که مرد بر عهده دارد.

حق طلاق بانوان

در این بخش به دو اشکال مهم پاسخ می دهد. اول اینکه چرا اسلام در نظام حقوقی خود، طلاق را پذیرفته است؟ و دیگر اینکه چرا حق طلاق را مخصوص مرد دانسته است؟ در پاسخ به پرسش اول استاد بر رکن اساسی خانواده که عاطفه است تأکید می کند و پیش بینی طلاق را از این جهت منطقی می داند که در جایی که رکن اساسی، عاطفه است، با از بین رفتن آن توسل به اجبار قانونی برای تداوم پیوند خانوادگی ممکن نیست.

استاد همچنین در نظر گرفتن حق طلاق برای مرد را نیز ناشی از طبیعت ویژه زن و مرد و جایگاه آن دو در خانواده می داند. ضمن اینکه یادآور می شود که زن نیز می تواند بر اساس قرارداد صاحب حق طلاق گردد و یا اینکه به طلاق قضایی متوسل شود.

موضوع تعدد زوجات

استاد در بخش نهایی کتاب نظام حقوق زن در اسلام در تحلیل موضوع تعدد زوجات، به علل مطرح شده در مورد تعدد زوجات می پردازد و در تقسیم بندی این علل، برخی را در ردیف عوامل نامشروع، برخی را در دسته مجوز تعدد زوجات و برخی را موجب حقی برای زنان و تکلیفی متوجه مردان طبقه بندی می کند. عامل اخیر، افزون بودن تعداد زنان آماده ازدواج نسبت به مردان است. استاد در این بخش یادآور می شود که اسلام چندهمسری را هم محدود کرد و هم آن را به شرایط مالی و جسمی مشروط نمود.

بخشی از متن کتاب

یکی از مسلمات دین اسلام این است که مرد حقی به مال زن و کار زن ندارد؛ نه می تواند به او فرمان دهد که برای من فلان کار را بکن و نه اگر زن کاری کرد که به موجب آن کار ثروتی به او تعلق میگیرد، مرد حق دارد که بدون رضای زن در آن ثروت تصرف کند و از این جهت زن و مرد وضع مساوی دارند و بر خلاف رسم معمول در اروپای مسیحی که تا اوایل قرن بیستم رواج داشت، زن شوهردار از نظر اسلام در معاملات و روابط حقوقی خود تحت قیمومت شوهر نیست؛ در انجام معاملات خود استقلال و آزادی کامل دارد.

اسلام در عین اینکه به زن چنین استقلال اقتصادی در مقابل شوهر داد و برای شوهر هیچ حقی در مال زن و کار زن و معاملات زن قرار نداد، آیین مهر را منسوخ نکرد. این خود میرساند که مهر از نظر اسلام به خاطر این نیست که مرد بعدا از وجود زن بهره اقتصادی میبرد و نیروی بدنی او را استثمار میکند. پس معلوم میشود اسلام سیستم مهری مخصوص به خود دارد. این سیستم مهری و فلسفه اش را نباید با سایر سیستم های مهری اشتباه کرد و ایراداتی که بر آن سیستمها وارد است، بر این سیستم وارد دانست.

همچنان که در مقاله پیش گفتیم قرآن کریم تصریح میکند که مهر «نحله» و عطیه است. قرآن این عطیه و پیشکشی را لازم میداند. قرآن رموز فطرت بشر را با کمال دقت رعایت کرده است و برای اینکه هر یک از زن و مرد نقش مخصوصی که در طبیعت از لحاظ علایق دوستانه به عهده آنها گذاشته شده فراموش نکند، لزوم مهر را تأکید کرده است. نقش زن این است که پاسخگوی محبت مرد باشد. محبت زن خوب است به صورت عکس العمل محبت مرد باشد، نه به صورت ابتدایی.

عشق ابتدایی زن، یعنی عشقی که از ناحیه زن شروع بشود و زن بدون آنکه مرد قبلاً او را خواسته باشد، عاشق مردی بشود، همواره مواجه با شکست عشق و شکست شخصیت خود زن است، بر خلاف عشقی که به صورت پاسخ به عشق دیگری در زن پیدا میشود؛ اینچنین عشق، نه خودش شکست میخورد و نه به شخصیت زن لطمه و شکست وارد می آورد. آیا راست است که زن وفا ندارد؟ پیمان محبت زن سست است؟ به عشق زن نباید اعتماد کرد؟

این هم راست است و هم دروغ. راست است اگر عشق از زن شروع شود. اگر زنی ابتدا عاشق مردی بشود و به او دل ببندد آتشش زود سرد میشود. به چنین عشقی نباید اعتماد کرد. اما دروغ است در صورتی که عشق آتشین زن به صورت عکس العملی از عشق صادقانه مردی و به عنوان پاسخگویی به عشق راستین پیدا شده باشد. اینچنین عشقی عملاً مستبعد است که فسخ بشود، مگر آنکه عشق مرد به سردی بگراید و البته در این صورت عشق زن تمام میشود. عشق فطری زن همین نوع از عشق است.

نقد کتاب نظام حقوق زن در اسلام

کتاب نظام حقوق زن در اسلام را به همه خانم های فمنیست و خانم هایی که بین اسلام و فمنیسم دو به شک هستند، توصیه می کنیم. در کتاب نویسنده به طور مستدل و منطقی به نقد تفکرات فمنیستی زمان خودش و نیز تبیین حقوق زن و پاسخ به شبهاتی که درباره زن در اسلام مطرح می شود پرداخته است.

شهید مطهری معتقد است که قرآن زن را همانطور دیده که در طبیعت هست. از این رو هماهنگی کامل میان فرمانهای قرآن و فرمانهای طبیعت برقرار است. لذا دو کتاب بزرگ الهی یعنی تکوین و تدوین بر هم منطبق اند. در این سلسله مقالات ایشان به دنبال توضیح این انطباق است.

بسیاری از شبهات فکری با خواندن کتاب نظام حقوق زن در اسلام برطرف می‌شود. همچنین در ساختن یک دیدگاه خوب و استوار برای افراد نیز موثر است.

کتاب های پیشنهادی

• کتاب لحظات لطف
• کتاب توحید مفضل
• کتاب همه دروغ می گویند

تعداد بازدید: 340 بار

عنوان کتاب: نظام حقوق زن در اسلام

نویسنده: مرتضی مطهری

تعداد صفحات کتاب: 291 صفحه

زبان کتاب: فارسی

حجم فایل: 25.69 مگابایت

نوع فایل: PDF (ZIP)

منبع: شهرکتاب